Zaalkerk Tweede Exloërmond

Inleiding

Een in 1908 in rijke Waterstaatsstijl met Neorenaissancistische kenmerken gebouwde ZAALKERK, gelegen in de veenkoloniale lintbebouwing langs het Zuiderdiep te Tweede Exloërmond. Het gebouw fungeerde als Gereformeerde kerk. Tegen de achterzijde van de kerk is een niet originele aanbouw onder plat dak gerealiseerd die buiten de provinciale bescherming valt. Tevens zijn in de achtergevel van de kerk twee spitsboogvensters
dichtgezet. Voor het overige is het kerkgebouw nagenoeg gaaf bewaard gebleven. Het torentje met spits is vermoedelijk in de jaren twintig gerealiseerd. Hoewel de kerk is opgemetseld in baksteen zijn de westelijke gevel en het rechter travee van de achtergevel uitgevoerd in blokpleisterwerk. Voor de kerk langs de weg twee oude eiken. Het originele smeedijzeren hekwerk is verwijderd en vervangen door een aantal lage gemetselde pijlers waartussen een ijzeren buis. Het braakliggende terrein naast de kerk doet enigszins afbreuk aan de historische context.

Omschrijving

Een 1 bouwlaag hoge ZAALKERK op rechthoekige plattegrond die is opgetrokken in rode baksteen op een gemetselde plint van rood/bruine baksteen voorzien van afzaten. De kerk wordt gedekt door een zadeldak belegd met een gesmoorde platte Friese pan; zinken bakgoot op gemetselde en gepleisterde consoles. Gemetselde toren van rode baksteen, waarvan de opbouw deels is vernieuwd op de zuidelijk hoek van het zadeldak; spits met bedekking van grijze lei en een weerhaan; bakstenen/natuurstenen piron noordzijde.
De zijgevels worden geleed door lisenen met spitsboogvensters met gietijzeren tracering in de spaarvelden; bak- en natuurstenen lekdorpels; rollaag met aanzet- en sluitsteen; speklagen; Neorenaissancistische decoraties.
De voorgevel wordt geleed door een tandlijst en klimmend boogfries voorzien van natuurstenen sluitsteen en neggenblokken. Op de verdieping een dubbel staand rondboogvensters met gietijzeren tracering in een spitsboogvormig spaarveld; in een rondom het spaarveld siermetselwerk in gele baksteen.
De entree is gelegen in het midden van de symmetrische voorgevel en bestaat uit een spitsboogvormige entree; houten kozijn met natuurstenen onderdorpel; opgeklampte tweedelige houten deur met hangijzers in siersmeedwerk; spitsboogvormig bovenlicht met gietijzeren tracering en gekleurd gehamerd glas; siermetselwerk met rode en gele baksteen rond kozijn; een trede hoge stoep met rode plavuizen en (niet origineel) metalen rooster.
Op de verdieping in de achtergevel een rondboogvenster met gekleurd glas-in-lood voorzien van sluitstenen.

Waardering

De zaalkerk is van algemeen provinciaal belang op grond van de volgende criteria:

Cultuurhistorische waarde

• de zaalkerk vertegenwoordigt cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een kerkelijk gebouw op het Drentse platteland aan het begin van de twintigste eeuw;

Architectuurhistorische waarde

• vanwege de waarde van de zaalkerk in rijke Waterstaatsstijl met Neorenaissancistische kenmerken uit 1908 als representant van kerkelijke architectuur aan het begin van de twintigste eeuw in Drenthe;
• vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp;
• vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering in rijke Waterstaatsstijl met Neorenaissancistische kenmerken

Stedenbouwkundige/ensemble waarde

• vanwege de bijzondere betekenis van de zaalkerk voortkomend uit de beeldbepalende ligging binnen het veenkoloniale bebouwingslint van Tweede Exloërmond

Gaafheid

• vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur van de zaalkerk;
• vanwege de waarde van de zaalkerk in relatie tot de redelijke mate van gaafheid van de stedenbouwkundige structuur en het bebouwingsbeeld van de omgeving

Zeldzaamheid

• vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid van de zaalkerk in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken