Zaalkerk Hoogeveen

Inleiding

De ZAALKERK van de Remonstrantse gemeente is gebouwd in 1894 naar een ontwerp van de regionaal belangrijke architect J. Carmiggelt in een rijke Waterstaatsstijl met Neorenaissancistische elementen. Het schip van de kerk had een lengte van 15 meter, een breedte van 10,5 meter en een hoogte van 8,7 meter. Het aantal zitplaatsen is 250. Tussen de hoofdingang en het schip bevond zich aan de rechterzijde (oostzijde) inpandig de consistorie- en catechisatiekamer. Links was de trapopgang naar de galerij met een breedte van 5 meter en een lengte van 10,5 meter. Hier werd het orgel geplaatst.
De kerk ligt iets achter de rooilijn op een beeldbepalende locatie aan de doorgaande weg op de hoek van de Ten Oeverstraat. Voor de ingang met toegangspad, aan de zuidzijde, is een kleine tuin aangelegd met een haag omzoomd die doorloopt als erfafscheiding aan de oostzijde langs het kerkgebouw. De tuin bestaat uit een gazon, een vlaggenmast en acht bomen.

Omschrijving

De ZAALKERK heeft een rechthoekige plattegrond, heeft een bouwlaag en een zadeldak met een wolfseind afgewerkt met een windveer en waterbord. Het dak is gedekt met grijze platte Tuiles du Nord dakpannen. De metalen dakgoot wordt ondersteund door ankers en is aangesloten op een zinken vergaarbak en een hemelwaterafvoer.
De gevels zijn opgetrokken in een bruinroze baksteen in kruisverband met witte accenten als gevelgeleding. De tuitgevel heeft een plint met een witgeaccentueerde waterlijst. De voorgevel is symmetrisch geleed en bestaat uit twee zesruits rondboogvensters aan weerszijden van de entree. Boven deze rondbogen bevindt zich een segmentboog van strekken, sluistenen en aanzetstenen waarbij de aanzetsteen tussen de bogen gedeeld wordt. De vensters zijn voorzien van een flinke afzaat. Hierboven lopen een waterlijst en een cordonlijst waarboven een opvallend groot rondboogvenster centraal in de gevel ligt.
Deze bestaat uit maaswerk en voornamelijk groen gekleurd glas, rondbogen, een ruitvormig raster, visblazen en een cirkel met siermotief. Het grote venster heeft een afzaat en een spitsboog met aanzetstenen en een forse sluitsteen die uitloopt in de witgeschilderde speklaag in de topgevel. Halverwege het grote venster verloopt voorkomend uit de aanzetstenen een speklaag richting de zijkanten. Bovenin bevinden zich twee rondbogen met aanzetstenen, sluitsteen en blinde nissen. De tuitgevel wordt afgesloten door een toppilaster met een fronton op een geprofileerde lijst. De dakrand wordt geaccentueerd met een lijst. De gevel heeft twee hoekrisalieten die onder de eerste speklaag eindigen, beide worden afgesloten met een geometrische driehoek, dezelfde zijn te vinden als afsluiting van de lager gelegen cordonlijst. Hierboven bevinden zich drie metopen-achtige gevelversieringen met diamantkoppen waarop de ezelsrug rust, alles wit geschilderd. Op de ezelsruggen en de toppilaster zijn krulvormige sierankers aangebracht. Tevens wordt de toppilaster ‘gesteund’ door een topgevelanker.
De entree ligt verhoogd in de gevel en bestaat uit een dubbele houten strokendeur met een naald en metalen sierscharnier. De vermoedelijk oorspronkelijk aanwezige stoep is vervangen door een verhoogd pad. Boven de entree bevindt zich de naam: ‘Remonstrantse kerk’ (niet origineel).
Van de zijgevels wordt alleen de oostelijke gevel beschreven, waarschijnlijk is de westelijke gevel op vergelijkbare wijze geleed: acht rechthoekige traveeën met pilasters, spaarvelden en zeven rondboogvensters met gemetselde rondboog. Van de twee zuidelijke vensters zijn de bovenkanten dichtgezet. Het meest noordelijke spaarveld is blind. De rondboogvensters bestaan uit twintig vierkante raampjes met tracering, visblazen en vierpas. De pilasters zijn voorzien van blinde muurankers.
De aanbouw aan de achter(noord)zijde zijn van een jongere datum en bestaan uit een platte aanbouw en een met een zadeldak in een traditionele stijl. Beide vallen niet onder provinciale bescherming.

Waardering

De zaalkerk is van algemeen provinciaal belang op grond van de volgende criteria:

Cultuurhistorische waarde

• de kerk vertegenwoordigt cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van religieuze ontwikkelingen aan het einde van de negentiende eeuw in Drenthe

Architectuurhistorische waarde

• vanwege de waarde van de zaalkerk uit 1894 naar ontwerp van de regionaal belangrijke architect J. Carmiggelt als representant van religieuze architectuur in een rijke Waterstaatsstijl met Neorenaissancistische elementen in Drenthe;
• vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp;
• vanwege het belang van de zaalkerk voor het oeuvre van de regionaal belangrijke architect J. Carmiggelt
• vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de opvallende en zorgvuldige detaillering van de kerk in een rijke Waterstaatsstijl met Neorenaissancistische elementen

Stedenbouwkundige/ensemble waarde:

• vanwege de betekenis van de kruiskerk voortkomend uit de beeldbepalende ligging aan de Grote Kerkstraat in het centrumgebied van Hoogeveen

Gaafheid

• vanwege de hoge mate van gaafheid van het exterieur van de kerk;

Zeldzaamheid

• vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid van de kerk in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken