Groene Kruisgebouw met badhuis en woning

Inleiding

Het complex Aelder Hooghe 4-5-6, gebouwd in opdracht van en naar ontwerp van de gemeente Zweeloo (Gemeentewerken) naast de (reeds gesloopte) naoorlogse kleuterschool aan de Aelder Hooghe 4, omvat een voormalig Groene Kruisgebouw met badhuis en een dubbele woning voor enerzijds de conciërge en anders de verpleegkundige. Doelstelling van de Groene Kruisverenigingen was “Gezondheidszorg voor iedereen” en de financiële bijdrage was naar draagkracht. De naam van het gebouw, die op de latei boven de portiek wordt vermeld is dan ook “Door Allen Voor Allen”. Het groene kruis was symbolisch gekozen en stond voor de kleur van de hoop. Door de in die tijd sterk verzuilde maatschappij ontstonden er in veel regio’s evenzoveel kruisverenigingen en kruisgebouwen, ieder met een eigen signatuur. Na de schaalvergroting in het kruiswerk, waarbij de inmiddels al gefuseerde verenigingen opgingen in de Landelijke Vereniging voor Thuiszorg, verloren veel van de kruisgebouwen hun functie.
Aelder Hooghe 5, de linkerhelft van de dubbele conciërgewoning, is in 1969 verbouwd. Hierbij werd tegen de noordzijde een rechthoekige aanbouw geplaatst ten behoeve van een uitbreiding van de slaapkamer. In 2005 werd achter het pand een vrijstaande garage gebouwd. Aelder Hooghe 6 werd in 1986 aan de achterzijde uitgebreid door middel van een rechthoekige aanbouw. De keuken werd hiermee vergroot en er werd een badkamer in ondergebracht. Het voormalige Groene Kruisgebouw en het badhuis wordt momenteel verbouwd tot woning.
Het complex ligt vrijstaand rond een hofje met grasveld aan de uiterst oostelijke rand van het dorp Aalden en is omgeven door hoge oude bomen en ligt direct aan de weg.
Vergelijkbare gebouwencombinaties van een eenlaags aaneengesloten blok van Groene Kruisgebouw, badhuis en aanpandige beheerderswoningen, gelegen in een dergelijke landschappelijke setting zijn niet gevonden.

Omschrijving

Het voormalige kruisgebouw is noord-zuid gesitueerd, is één bouwlaag hoog en is gebouwd op een rechthoekige plattegrond. Het vrijstaande gebouw wordt gedekt door een zadeldak dat is belegd met nieuwe geglazuurde opnieuw verbeterde Hollandse pannen (roodzwart gemêleerd) en is afgewerkt met een nokvorst. Aan de noordzijde van de kap bevindt zich een gemetselde nokhoekschoorsteen. Het hemelwater wordt afgevoerd door middel van een zinken mastgoot op gootbeugels. Het gebouw is opgetrokken in een geel genuanceerde baksteen op een trasraam van geel genuanceerde metselklinker.

De oostgevel wordt geleed door houten vensters onder hanenkam. De vensters zijn voorzien van dubbel glas met een roedenverdeling op niet-oorspronkelijke wijze tussen het glas. Tussen de vensters en het dak loopt over de gehele breedte van de gevel een brede uitkragend gemetselde band.
Links van het midden bevindt zich een T-vormig entreeportaal. Het portaal is opgebouwd uit houten kozijnen met roedenverdeling en glas op een lage gemetselde onderbouw en voorzien van lekdorpeltegels. Aan de voorzijde in het midden een houten paneeldeur met bovenlicht. De aanbouw heeft een plat dak met een geprofileerde betonnen daklijst.
Rechts van het midden in de oostgevel een portiek onder betonnen latei. Op de latei staat: “Door Allen Voor Allen”.

De dubbele woning is vrijstaand, één bouwlaag hoog en is noordoostelijk gesitueerd. Het pand is gebouwd op een in hoofdvorm rechthoekige plattegrond met een terugliggend gedeelte in het midden. Tegen de achtergevel is achter beide woningen een rechthoekige aanbouw geplaatst. De woningen zijn opgetrokken in dezelfde geel genuanceerde baksteen als het kruisgebouw op een trasraam van geel genuanceerde metselklinker. Het gebouw wordt gedekt door een zadeldak belegd met een gesmoorde Romaanse pan en nokvorsten. Aan beide zijden van de kap bevindt zich een gemetselde nokhoekschoorsteen. Onderlangs de kap een zinken mastgoot op gootbeugels. De gevels worden geleed door samengestelde houten vensters onder hanenkam en voorzien van lekdorpeltegels. In de risaliserende buitenste delen van de zuidoostgevel bevindt zich een groot venster in de woonkamer.
Tussen de risaliserende geveldelen staan drie betonnen pijlers met een sober kapiteel op gemetselde bakstenen poeren. Over de pijlers betonnen liggers die van tot in de muren van de voorgevel lopen. De verhoogde daklijn ter plaatse is dichtgezet met kunststof golfplaten.

Waardering

Een voormalig wijkgebouw van het Groene Kruis met badhuis en een dubbele conciërgewoning, gelegen aan de Aelder Hooghe 4-5-6 te Aalden in de gemeente Coevorden (architect en bouwjaar nader te bepalen). Van belang voor de provincie Drenthe vanwege de:

• cultuurhistorische waarde als representant en bijzondere variant van een naoorlogs wijkgebouw en van belang voor de ontwikkeling en geschiedenis van de maatschappelijke gezondheidszorg in Drenthe
• architectuurhistorische waarde gelet op de esthetische kwaliteit van het ontwerp en de functionele positionering van de bouwdelen; vanwege de fraaie detaillering en als uitdrukking van een typologische ontwikkeling, waarbinnen dit complex een unieke plaats inneemt
• stedenbouwkundige waarde tot uiting komend in de markante situering aan een brinkachtige groenzone
• vanwege de structurele gaafheid van het exterieur
• vanwege de groeiende zeldzaamheid van dergelijke typologische voorzieningsgebouwen in Drenthe