Vervenerswoning met smederij
Inleiding
De vervenerswoning, daterend uit circa 1912, is enkele jaren geleden zorgvuldig gerestaureerd. Op de cultuurhistorische waardekaart van de gemeente Borger-Odoorn staat de woning met naastgelegen smederij genoemd als “beeldbepalend” en “waardevol ensemble”.
Waardestelling
Ooit hebben er in Valthermond zo’n 20 smederijen gestaan, waarvan deze de laatst overgebleven smederij met inventaris is. In de smederij was oorspronkelijk een stoommachine aanwezig, die via aandrijfassen met drijfriemen diverse machines en apparaten in de smederij draaiende hield. De stoommachine is op een bepaald moment buiten werking gesteld en verdwenen. Daarna is een elektromotor geplaatst, die de functie van de stoommachine overnam. De elektromotor met de verdere inventaris van de smederij is nog compleet aanwezig.
De smederij heeft in het verleden, door de stoomaandrijving, een belangrijke rol vervuld in de ontwikkeling van het veengebied. Als grotere smederij konden in de werkplaats ook grotere producten worden vervaardigd, zoals kleine treinwagonnetjes die bij de vervening zijn gebruikt. Ook zijn brugonderdelen vervaardigd die zijn gebruikt voor de opbouw van bruggen in het mondengebied. Dit betekent dat de smederij in het verleden van meer dan lokaal belang is geweest. In samenhang met het pand Zuiderdiep 22, een rijksmonument, vertegenwoordigen de woning met de smederij een uniek onderdeel van de verveningsgeschiedenis van het Drentse mondengebied.
Cultuurhistorische waarde
De woning met de smederij bezitten cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het veengebied en de bedrijvigheid die zich in het gebied heeft afgespeeld.
Architectuurhistorische waarde
De woning met de smederij bezitten architectuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een vervenerswoning met een nabijgelegen bedrijfsruimte, gebouwd in ambachtelijk-traditionele stijl, waarbij de woning tevens is voorzien van fijnschalige detaillering met neoclassicistische elementen.
Stedenbouwkundige / ensemble waarde
De woning met de smederij vormen door de ligging een beeldbepalend ensemble aan het Zuiderdiep.
Gaafheid
Het exterieur van de woning bezit een hoge mate van gaafheid. De smederij is nog in bezit van vrijwel het gehele oorspronkelijke interieur. Samen bezitten de woning en de smederij een hoge mate van gaafheid in de stedenbouwkundige context en het bebouwingsbeeld van het Zuiderdiep.
Zeldzaamheid
De smederij is de laatst overgebleven smederij met inventaris in het Drentse mondengebied en één van de weinig overgebleven stoomsmederijen in de provincie Drenthe.
Commissie
De commissie is van mening dat de woning met de bijbehorende smederij voldoende monumentale kwaliteiten bezit en ondersteunt daarom het verzoek van de Bond Heemschut om de beide panden als ensemble aan te wijzen voor plaatsing op de Provinciale Monumentenlijst.
