Smederij Veenhuizen

Inleiding

Een in 1885 gebouwde SMEDERIJ op het terrein van ambachtscluster ‘De Werf’ in opdracht van het Ministerie van Justitie. De smederij is gebouwd op een rechthoekige plattegrond met tegen de noordelijke topgevel een twee bouwlagen hoog risaliet. Hierin waren boven de kolenkelder een kantoor en magazijn ondergebracht. In 1900 is de smederij verplaatst en werd het gebouw ingericht als timmerwinkel. De timmerwinkel werd vervolgens in 1912 verplaatst naar de meubelmakerij op Oude Gracht 4. De huidige platte aanbouw aan de zuidzijde werd in 1929 gebouwd. Bij de recente inrichting van het terrein tot erfgoedcentrum is het pand gerestaureerd en zijn enkele in de loop der jaren aangebrachte aanbouwen verwijderd. De functie van het gebouw is hierbij gewijzigd in een ontvangstruimte met kantoren. De erfinrichting is sober met een gazon en niet originele erfverharding in de vorm van betonklinkers. Het gebouw vormt een ensemble met de overige bebouwing op ‘De Werf’, waaronder twee rijksmonumenten en een provinciaal monument.

Omschrijving

Een gedeeltelijk uit 1, gedeeltelijk uit 2 bouwlagen bestaande voormalige SMEDERIJ op samengestelde plattegrond. Het gebouw is opgetrokken in een in kruisverband gemetselde rood/bruine baksteen. Het pand wordt gedekt door een zadeldak belegd met een gesmoorde oude Hollandse pan. Tegen de noordelijke gevel een fors, twee bouwlagen hoog risaliet onder doorlopend zadeldak. Rond de kap een uitkragende bakgoot op decoratieve houten klossen; windveer; zinken hemelwaterafvoer.
De westelijke gevel wordt geleed door acht staande vensters die bestaan uit twee, middels een tussenstijl gekoppelde 10-ruits schuifvensters; gemetselde segmentboog; gemetselde lekdorpel; getoogde bovendorpel. Verder drie, door middel van een donkere voeg vormgegeven, banden en smeedijzeren staafankers. Bovenin de westgevel van het risaliet is een niet origineel ventilatierooster aangebracht.
In de noordelijke topgevel van het risaliet een dubbele opgeklampte deur voorzien van ruitvormige vensters, gemetselde segmentboog, getoogde bovendorpel. Daarboven eenzelfde deur op de verdieping; banden als in de westgevel; smeedijzeren staafankers.
In de noordelijke gevel van het hoofdvolume laten bouwsporen zien dat hier een gevelopening onder segmentboog is dichtgemetseld.
De oostelijke gevel wordt geleed door drie vensters als aan de westzijde; aan weerszijden daarvan een grote moderne niet originele glaspui ten behoeve van de entree. In de zuidgevel op de verdieping twee dichtgemetselde getoogde gevelopeningen.
Tegen de zuidzijde van het hoofdgebouw een uit 1 bouwlaag bestaande aanbouw op rechthoekige plattegrond. De aanbouw is opgetrokken in bruin/rode halfsteens baksteen en wordt gedekt door een platte overkragende kap voorzien van boeiboord op gedecoreerde klossen. De gevels worden geleed door forse kruisvensters met een 9-ruits houten roedenverdeling onder donker gevoegde band; links in de oostgevel van de aanbouw een forse glazen pui als in de oostgevel van het hoofdgebouw.

Waardering

De smederij is van algemeen provinciaal belang op grond van de volgende criteria:

Cultuurhistorische waarde

• de smederij behorende bij het ambachtscluster De Werf van de Rijkswerkinrichting Veenhuizen vertegenwoordigt een hoge cultuurhistorische waarde vanwege de relatie met de geschiedenis van de Rijkswerkinrichting en het gebied van Veenhuizen dat als geheel een bijzondere plaats inneemt binnen de ontwikkelingsgeschiedenis van de ontginning van woeste gronden, armenzorg, (gedwongen) werkverschaffing en later de huisvesting van gedetineerden in Drenthe

Architectuurhistorische waarde

• de smederij uit 1885 vormt een bijzondere uitdrukking van industriële architectuur in Ambachtelijk-traditionele trant in Drenthe;
• vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering in Ambachtelijk-traditionele trant

Stedenbouwkundige / ensemblewaarde

• vanwege de betekenis van de smederij als essentieel historisch-functioneel complexonderdeel van het ambachtscluster De Werf behorende bij de Rijkswerkinrichting Veenhuizen die als representant van de ontwikkelingsgeschiedenis van de ontginning van woeste gronden, armenzorg, (gedwongen) werkverschaffing en later de huisvesting van gedetineerden in Drenthe in cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig opzicht van belang is;
• vanwege de visuele en historisch-functionele samenhang met de naastgelegen onderdelen van het ambachtscluster De Werf bestaande uit twee rijksmonumentale werkplaatsen en een kuiperij. Laatstgenoemde object wordt eveneens aangewezen als provinciaal monument. Het complex ligt nabij het oude Tweede Gesticht en maakt deel uit van het van rijkswege beschermde gezicht van Veenhuizen

Gaafheid / authenticiteit

• vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur van de smederij;
• vanwege de waarde van de smederij in relatie tot de hoge mate van gaafheid van de stedenbouwkundige structuur en het bebouwingsbeeld van het ambachtscluster De Werf, gelegen binnen het van rijkswege beschermde gezicht van Veenhuizen

Zeldzaamheid

• vanwege de hoge mate van zeldzaamheid van de smederij in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken