Protestants Militair Tehuis (PMT)

Inleiding

Het Protestants Militair Tehuis (PMT) in Havelte is gebouwd in 1953 en is gelegen aan de oprit naar de Johannes Postkazerne op ongeveer 4 km ten noordwesten van het dorp Havelte. Het PMT is gelijk gebouwd met de naastgelegen kazerne. Lange tijd stonden, behalve dit PMT, ook nog een Katholiek Militair Tehuis (KMT) en een militair tehuis op humanistische grondslag op het terrein. Deze laatste twee gebouwen zijn inmiddels door sloop verloren gegaan. Zowel het PMT als de naastgelegen kazerne zijn gebouwd in de buurtschap Het Schier dat anno 2009 wordt omgeven door militaire oefenterreinen. Het maakte deel uit van een groter geheel van identieke militaire tehuizen in Nederland. Het gebouw had een huiskamerfunctie voor de in de kazerne gelegerde militairen. Hier kon de vrije tijd worden doorgebracht en men kon er terecht voor geestelijke verzorging. Verder had het gebouw een restauratieve- en een sociale functie.
Het gebouw is in de loop der jaren enkele malen verbouwd. In 1964 werd aan de noordoostzijde een beheerderswoning met zaaltje aangebouwd. En in 1981 werd het gebouw verder verbouwd. Waarschijnlijk zijn tijdens deze verbouwing de middengedeelten van de vensters in de zeskantige koepel dichtgezet en is de entree naar links in de gevel verplaatst, waarbij tegen de oostelijke gevel van de koepel een portiek is geplaatst. Verder is ter plaatse van het middengedeelte een overkapping aangebracht die langs het dak is afgewerkt met houten boeiboorden, waardoor het voor het gebouw kenmerkende dakoverstek niet meer zichtbaar is. Tegen de noordzijde van het woonhuis is een houten garage aangebouwd die vanwege te weinig architectonische waarde niet onder de provinciale bescherming valt.
Anno 2009 is het PMT-gebouw nog steeds als zodanig in functie en wordt het verder gebruikt als aanvullende horecafaciliteit en extra vergader- en opleidingslocatie voor de kazerne. De pui van het eenlaagse bouwdeel tussen de aula en de woning is aan de voorzijde voorzien van een nieuwe pui. In Drenthe is dit het enige nog bestaande militair tehuis.

Omschrijving

Het PMT is gebouwd op een samengestelde plattegrond en bestaat uit één bouwlaag. Tegen de zuidwestzijde van het rechthoekige middengedeelte bevindt zich een zeskantige hoge koepel die wordt gedekt door een tentdak met een flauwe dakhelling. Het van een bitumenbedekking voorziene dak heeft een ruim overstek van licht opstaande randen, waardoor een goot ontstaat van waaruit het hemelwater via een regenpijp wordt afgevoerd. Hierdoor hoeven geen goten langs het dak te worden aangebracht. Het dakoverstek rust op houten klossen. Op het middelste bouwdeel staat een bakstenen schoorsteen, die zich door het dakoverstek van het noordelijke dakschild van de koepel boort.
De koepel is opgetrokken in rood baksteen met ter plaatse van de vensters een in stapelverband gemetselde onderbouw van roodbruine metselklinker. Tussen de vensters en het dakoverstek bevindt zich een fries dat bestaat uit een driehoekige betonnen raatstructuur, rustend op een betonnen latei die zich als een speklaag rond het hele gebouw uitstrekt. Op de hoeken van de geveldelen zijn witte betonnen gevelstenen aangebracht; de onderste gevelsteen heeft een grijze kleur. De gevels worden verder geleed door hoge houten samengestelde vensters met een uitkragende verticale detaillering. Het middelste gedeelte van de drie gekoppelde vensters is met een houten plaat dichtgezet.
Langs het middengedeelte is op afstand een nieuwe gevel opgetrokken die bestaat uit houten kozijnen met glas en een lage houten borstwering. Links bevindt zich de nieuwe ingangspartij met een glazen toegangsdeur en een houten luifel. Over de gehele breedte is een houten luifel met boeiboord aangebracht.
Haaks op het middengedeelte staat een rechthoekig bouwdeel onder een flauw zadeldak met opgelichte randen op houten klossen. Ook deze kap is voorzien van een bitumenbedekking. In de zuidwestelijke gevel zijn twee niet-oorspronkelijke aluminium schuifpuien aangebracht; de zuidoostelijke gevel is blind opgemetseld. In de noordoostgevel bevinden zich twee samengestelde stalen vensters tussen van rood baksteen gemetselde pilasters. Onder de vensters een in stapelverband gemetselde onderbouw van roodbruine metselklinker.
Haaks hierop opnieuw een rechthoekige bouwdeel, dat als woning in gebruik is, in dezelfde baksteen als het noordoostelijke deel. De gevels van dit gedeelte worden geleed door grote houten samengestelde vensters en aan de rechterzijde een gedeelte blinde muur. De noordoostelijke gevel van de woning wordt geleed door drie samengestelde liggende vensters met houten kozijnen en roedenverdeling. Deze kozijnen bevinden zich onder een rollaag en zijn voorzien van lekdorpeltegels. Rechts van het midden bevindt zich de entree, die bestaat uit een houten paneeldeur met glas en aan weerszijden van de deur vier rechthoekige, uit het metselwerk uitgespaarde openingen. Ook het woongedeelte wordt gedekt door de voor het gehele gebouw kenmerkende aan de randen opgelichte zadeldak. Op het westelijk dakschild van het woonhuis bevindt zich een rechthoekige gemetselde schoorsteen.
In de achtergevel zijn de verschillende bouwdelen die vanaf de voorzijde zijn beschreven te herkennen. De gevels worden overwegend geleed door houten kozijnen waarvan een aantal met een houten roedenverdeling. Het risaliserende middengedeelte heeft echter een groot liggend houten kozijn met daarin een stalen roedenverdeling. De achtergevel bevat een groot aantal bouwsporen in het metselwerk die laten zien dat de gevelindeling in de loop der tijd is aangepast.
Op de westhoek van het gebouw staat aan de achterzijde een vrijstaand in baksteen opgetrokken bijgebouw op rechthoekige plattegrond. Het gebouw wordt gedekt door een flauw aflopend zadeldak met aan noord- en zuidzijde een opgelichte dakrand op houten klossen. De kap heeft hetzelfde ruime dakoverstek als die van het hoofdgebouw.

Waardering

PMT met beheerderswoning nabij de Johannes Postkazerne, gelegen aan de Johannes Postweg 5 te Havelte in de gemeente Westerveld, bouwjaar en architect nader te bepalen, van belang voor de provincie Drenthe vanwege de:

• vanwege de cultuurhistorische waarde als onderdeel en restant van de militaire gemeenschap rond de legerplaats van Havelte en van belang voor de sociaal-maatschappelijk geschiedenis van Drenthe
• vanwege de architectuurhistorische gelet op de esthetische waarden van het ontwerp en de bijzondere detaillering
• vanwege de ensemblewaarde van het pand als onderdeel van een groter geheel van identieke protestantse militaire tehuizen in Nederland
• vanwege de structurele gaafheid van de aula en de uitzonderlijke gaafheid van de woning
• vanwege de zeldzaamheid van dergelijke militaire tehuizen in Nederland en als enige overgebleven tehuis in Drenthe