Rijkskantoren
Inleiding
Het in 1913/1914 in Overgangsarchitectuur gebouwde OVERHEIDSGEBOUW met aangebouwde conciërgewoning is het grootste nog bestaande vroeg twintigste eeuwse bouwvolume in Assen Oud-Zuid. In het ontwerp zijn Jugendstil kenmerken en invloeden van Berlagiaans Rationalisme terug te vinden. In het gebouw, dat ontworpen werd door een van de Rijksbouwmeesters, is lange tijd de belastingdienst en het kadaster gehuisvest geweest. Een gevelsteen boven de entree met het opschrift “Rijkskantoren” herinnert aan deze periode. In 1957 heeft het gebouw een vrij grote interne verbouwing ondergaan en in 180 is het opnieuw verbouwd, voordat het Instituut voor Creatieve Ontwikkeling (ICO) er haar intrek in nam.
Stichting Woningbeheer Assen (SWA) heeft het pand omstreeks 1996 laten verbouwen tot appartementen. Hiertoe zijn in vrijwel alle dakschilden niet originele dakramen aangebracht en drie dakkapellen aan de achterzijde. Verder is het exterieur in vrijwel ongewijzigde staat bewaard gebleven. Het pand is rondom zichtbaar vanaf de openbare weg en staat teruggerooid op een ruim en sober ingericht erf op de hoek van de Wilhelminastraat en de Prinses Beatrixstraat in een gebied dat in het bestemmingsplan is aangeduid als waardevol gebied.
Omschrijving
Het uit twee bouwlagen bestaande en op grotendeels rechthoekige plattegrond gebouwde OVERHEIDSGEBOUW is opgetrokken in rood/bruine baksteen op een uitkragend gemetselde plint onder een rollaag van afgeschuinde baksteen met natuursteen (hoek)elementen. De gevels worden verlevendigd door gevelbanden van oranje verblendsteen, details van natuursteen en uitkragende gemetselde gevelranden. Het geheel wordt gedekt door een samengesteld afgeknot schilddak met daarop een gesmoorde Lucas IJsbrandspan; uitkragende houten bakgoot op klossen; zinken pironen.
Op het voorste dakschild (zuidzijde) aan weerszijden van het verhoogde middenrisaliet twee dakkapellen onder schilddak; zinken piron; uitkragende bakgoot op klossen; dubbel venster met 9-ruits roedenverdeling.
De voorgevel is geleed door enkele en dubbele H-vensters; bovenlicht met roedenverdeling; gemetselde afzaat; zandsteen latei onder segmentboog. Het pand heeft aan de zuidzijde een veertien traveeën brede voorgevel met een verhoogd middenrisaliet met topgevel, die staat tussen twee korte, ronde torentjes voorzien van smeedijzeren sierankers en een zinken torenhelm met piron.
De entree die is gesitueerd in het midden van het risaliet bestaat uit een drie treden hoge hardstenen stoep; originele dubbele vleugelpaneeldeur; 16-ruits venster met facetglas;
natuursteen onderdorpel en neut; aan weerszijden staand zijlicht onder zandstenen latei; aan stangen bevestigde geprofileerde uitkragende houten hangluifel. Boven de luifel een 6-ruits bovenlicht; zandstenen deelzuiltjes; gedecoreerde zandstenen latei onder gemetselde segmentboog; 24-ruits glas-in-lood roedenverdeling. Daarboven natuursteen gevelsteen met opschrift ‘Rijkskantoren’. Het brede middenvenster op de verdieping heeft aan weerszijden een venster als op de begane grond.
De iets teuggemetselde geveltop is geleed door een samengesteld 6-ruits venster; zandstenen deelzuiltjes;smeedijzeren sierankers; zandstenen dekplaat; klimmend fries van natuursteen; afgeronde geveltop waarin zandstenen gevelsteen met ‘1914’.
De twee-assige perifere geveldelen zijn verschillend van opbouw. De hoger opgaande westelijke gevelpartij is tweeledig en heeft een derde bouwlaag. Het hoogste gedeelte hiervan op de linker hoek heeft in de derde bouwlaag twee staande vensters; glas-in-lood; bakstenen penant; zandstenen latei onder segmentboog; zandstenen hoekaccenten; kroonlijst; spuwers; smeedijzeren sierankers; tentdak met smeedijzeren windvaan. Het lagere deel rechts daarvan heef in de derde bouwlaag drie staande venstertjes met 3-ruits roedenverdeling; zandstenen hoekaccent; schilddakje met piron.
De rechter (oostelijke) zijgevel is geleed door drie samengestelde vensters per bouwlaag; bovenlicht met roedenverdeling. Aan de rechterzijde van dit geveldeel een paneeldeur onder houten luifel op consoles; 2-ruits staand bovenlicht met glas-in-lood; deelzuiltje; zandstenen latei.
De aangebouwde conciërgewoning aan de achter (noord) zijde bestaat uit 1 bouwlaag onder een half schilddak met pironen. De oostgevel heeft een verhoogd middengedeelte met een bakstenen dakkapel onder zadeldak. De zuidgevel wordt geleed door een samengesteld venster; bovenlicht met roedenverdeling; gemetselde lekdorpel; zandsteen latei onder segmentboog.
De oostgevel heeft een laag geplaatst venster, alsmede drie smalle klimmende vensters onder strek. Noordgevel niet originele gevelindeling.
Tegen de westgevel een gemetselde aanbouw onder plat dak met uitkragende daklijst op klossen.
De achter (noord)gevel van het hoofdgebouw wordt gekenmerkt door een hoog opgaande middenpartij onder plat dak en een uit drie vensters samengesteld glas-in-lood traplicht met ondermeer het rijkswapen. Links tegen de hoogopgaande middenpartij een smal, ongeleed en blind bakstenen risaliet. Het westelijk geveldeel aan de achterzijde is risaliserend opgemetseld. Alle vensters in de noordelijke achtergevel zijn rechtgesloten onder strek. De vensters in de westelijke zijgevel zijn vergelijkbaar met die in de voorgevel.
De gevel heeft een verhoogd middenrisaliet onder schilddak en twee kleine natuurstenen torentjes met platte afdekplaat. Het risaliet wordt in de bovenste bouwlaag geleed door een reeks van vier smalle vensters met zandstenen hoekaccenten.
Waardering
Het voormalige overheidsgebouw met aangebouwde conciërgewoning is van algemeen provinciaal belang op grond van de volgende criteria:
Cultuurhistorische waarde
- het voormalige overheidsgebouw met aangebouwde conciërgewoning vertegenwoordigt cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van stedelijke overheidsvoorzieningen in Assen, als bestuurlijk centrum van de provincie Drenthe
Architectuurhistorische waarde
- vanwege de waarde van het voormalige overheidsgebouw met aangebouwde conciërgewoning uit 1913-1914 als bijzondere uitdrukking van openbare gebouwen in Overgangsarchitectuur met invloeden van de Jugendstil en Berlagiaans Rationalisme in Drenthe;
- vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp;
- vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering in Overgangsarchitectuur met invloeden van de Jugendstil en Berlagiaans Rationalisme
Stedenbouwkundige/ensemble waarde
- vanwege de bijzondere betekenis van het forse voormalige overheidsgebouw met aangebouwde conciërgewoning voortkomend uit de beeldbepalende ligging aan de Wilhelminastraat in een gebied dat in het bestemmingsplan is aangeduid als waardevol gebied.
Gaafheid
- vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur van het voormalige overheidsgebouw met aangebouwde conciërgewoning
Zeldzaamheid
- vanwege de hoge mate van zeldzaamheid van het voormalige overheidsgebouw met aangebouwde conciërgewoning in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken