Kuiperij Veenhuizen

Inleiding

Een waarschijnlijk in 1865 gebouwde voormalige KUIPERIJ op het terrein ‘De Werf’ te Veenhuizen. Gezien de overeenkomst in architectuur is het pand waarschijnlijk gelijktijdig of kort daarop gebouwd met het aan de noordzijde in het verlengde liggende timmerwinkel op Oude Gracht 4b (Rijksmonument). In het gebouw bevond zich rond 1885 een werkplaats en uit de situatieschets uit 1955 blijkt dat daar destijds een kuiperij was ondergebracht.
Kort daarop wordt de functie gewijzigd in een kantine voor bewakingspersoneel en gedetineerden. Hiertoe werd de zolderbalklaag en de kapconstructie vervangen en hoger herplaatst. Verder werd een toegang in de oostgevel afgesloten en tegen de westgevel een afrastering gemaakt. Samen met de voormalige timmerwinkel behoort de kuiperij tot de oudste gebouwen op het terrein die tevens de oostelijke begrenzing van het terrein en de entree vanaf de Oude Gracht vormen. Vormt ensemble met de overige bebouwing op ‘De Werf’, waaronder twee rijksmonumenten en een provinciaal monument. De erfinrichting is sober met betonnen rijplaten in ijzeren raamwerk, gazon en beukenhaag.

Omschrijving

Een uit 1 bouwlaag bestaande voormalige KUIPERIJ op rechthoekige plattegrond en is opgetrokken in een bruin/rood genuanceerde baksteen. Het pand wordt gedekt door een zadeldak tussen topgevels belegd met een rode opnieuw verbeterde Hollandse pan; houten bakgoot met geprofileerde gootlijst op geprofileerde gebogen klossen; geprofileerde windveren.
De westgevel wordt geleed door zeven getoogde vensters met 12-ruits gietijzeren tracering onder rollaag; gemetselde lekdorpel; smeedijzeren staafankers. Een moderne, niet originele pui van donker glas vormt de huidige entree tot het gebouw. De zuidelijke topgevel wordt geleed door een getoogd 6-ruits houten venster onder rollaag voorzien van houten lekdorpel; dubbele opgeklampte inrijdeur voorzien van weldorpel onder betonnen latei. De oostelijke zijgevel wordt geleed door 8 getoogde vensters als in de westgevel.
Tegen de noordelijke gevel een aangebouwde schoorsteen, vierkante bovenzijde uitkragend naar rechthoekig op de grond.

Waardering

De kuiperij is van algemeen provinciaal belang op grond van de volgende criteria:

Cultuurhistorische waarde

• de kuiperij behorende bij het ambachtscluster De Werf van de Rijkswerkinrichting Veenhuizen vertegenwoordigt een hoge cultuurhistorische waarde vanwege de relatie met de geschiedenis van de Rijkswerkinrichting en het gebied van Veenhuizen dat als geheel een bijzondere plaats inneemt binnen de ontwikkelingsgeschiedenis van de ontginning van woeste gronden, armenzorg, (gedwongen) werkverschaffing en later de huisvesting van gedetineerden in Drenthe

Architectuurhistorische waarde

• de kuiperij die waarschijnlijk in 1865 is gebouw vormt een bijzondere uitdrukking van industriële architectuur in Ambachtelijk-traditionele trant in Drenthe;
• vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering in Ambachtelijk-traditionele trant

Stedenbouwkundige / ensemblewaarde

• vanwege de betekenis van de kuiperij als essentieel historisch-functioneel complexonderdeel van het ambachtscluster De Werf behorende bij de Rijkswerkinrichting Veenhuizen die als representant van de ontwikkelingsgeschiedenis van de ontginning van woeste gronden, armenzorg, (gedwongen) werkverschaffing en later de huisvesting van gedetineerden in Drenthe in cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig opzicht van belang is;
• vanwege de visuele en historisch-functionele samenhang met de naastgelegen onderdelen van het ambachtscluster De Werf bestaande uit twee rijksmonumentale werkplaatsen en een smederij. Laatstgenoemde object wordt eveneens aangewezen als provinciaal monument. Het complex ligt nabij het oude Tweede Gesticht en maakt deel uit van het van rijkswege beschermde gezicht van Veenhuizen

Gaafheid / authenticiteit

• vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur van de kuiperij;
• vanwege de waarde van de kuiperij in relatie tot de hoge mate van gaafheid van de stedenbouwkundige structuur en het bebouwingsbeeld van het ambachtscluster De Werf, gelegen binnen het van rijkswege beschermde gezicht van Veenhuizen

Zeldzaamheid

• vanwege de hoge mate van zeldzaamheid van de kuiperij in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken