Graan- en meelpakhuis Veenhuizen

Inleiding

Een in 1896-1897 naar een ontwerp van W.C. Metzelaar gebouwd voormalig GRAAN- EN MEELPAKHUIS op het ‘Maallust’-terrein te Veenhuizen. Het twee bouwlagen hoge gebouw onder plat dak heeft aanvankelijk een opslagcapaciteit van 100.000 kg. In 1948 wordt ten behoeve van een functiewijziging een installatie voor het reinigen en drogen van zaaikoren ingebouwd. Voor gebruik als berg- en werkzolder wordt tevens op het dak een opbouw van twee bouwlagen geplaatst.
In 1968-1969 worden aan de zuidoost-zijde vrijstaande bergplaatsen bijgeplaatst die niet onder de provinciale bescherming vallen. In 1970 vindt groot onderhoud aan het gebouw plaats waarbij het dakbeschot wordt gerepareerd en er een nieuwe mastiekbedekking en nieuwe goten worden aangebracht. Ook wordt het voormalig pakhuis dan geheel geschilderd. Het voormalig graan- en meelpakhuis is gelegen op het complex ‘Maallust’ en heeft zowel een stedenbouwkundige- als een functionele relatie met andere onderdelen van het Maallust-complex, die bestaan uit een graanschuur (Rijksmonument), een graansilo (Provinciaal monument), een zuivelfabriek (Provinciaal monument) en een weegbrug. De inrichting van het terrein is functioneel met een geasfalteerde weg, een met steenslag verhard gedeelte, met op de niet functionele terreingedeelten rond de gebouwen gras of geen verharding. Het complex ligt binnen het van rijkswege beschermde gezicht van Veenhuizen.

Omschrijving

Een twee bouwlagen hoog voormalig GRAAN- EN MEELPAKHUIS op rechthoekige plattegrond dat is opgetrokken in metselwerk waarover een witte cementpleister is aangebracht. Aan de onderzijde een grijs gepleisterde plint onder een hardstenen cordonlijst.
Het vrijwel platte dak heeft een zeer flauwe dakhelling in oostelijke en westelijke richting met aan die zijden een uitkragende houten bakgoot op klossen.
De noordelijke gevel wordt geleed door een dubbele opgeklampte deur voorzien van uitkragende hardstenen lijst langs de bovendorpel; opgeklampte zolderluik; smeedijzeren staafankers; houten daklijst; niet originele stalen brandtrap.
De westelijke gevel wordt links van de aanbouw geleed door drie getoogde gevelopeningen voorzien van een venster met 8-ruits roedenverdeling; een opgeklampte deur; vier verdiepingvensters als hiervoor beschreven. Rechts van de aanbouw wordt de gevel geleed door twee vensters als hiervoor beschreven; een blind venster met half daarvoor een niet originele aanbouw onder lessenaarsdak; drie verdiepingsvensters als aan de linkerzijde van de gevel. Tevens niet originele platte aanbouw tegen de plint.
De oostelijke gevel is op onderdelen gewijzigd, maar bestond oorspronkelijk uit 8 verdiepingvensters als in de westelijke gevel; op de begane grond een opgeklampte deur met links drie en rechts vier vensters als aan de westzijde.
Tegen de westelijke gevel een 2 bouwlagen hoge rechthoekige gepleisterde aanbouw op plint; twee gekoppelde 4-ruits vensters boven hardstenen afzaat in de westelijke gevel; opgeklampte deur in noordgevel.
Op het dak een houten opbouw met verhoogd middengedeelte onder zadeldak; uitkragende houten bakgoot naast de verhoging; liggende 4-ruits venster voorzien van houten onderdorpel; staand vensters in de topgevel; liggende vensters in gevels van het verhoogde middengedeelte. Tegen de noordzijde van de dakopbouw een rechthoekige houten aanbouw onder overkragend plat dak.

Waardering

Het graan- en meelpakhuis is van algemeen provinciaal belang op grond van de volgende criteria:

Cultuurhistorische waarde

• het graan- en meelpakhuis behorende bij het ambachtscluster Maallust van de Rijkswerkinrichting Veenhuizen vertegenwoordigt een hoge cultuurhistorische waarde vanwege de relatie met de geschiedenis van de Rijkswerkinrichting en het gebied van Veenhuizen dat als geheel een bijzondere plaats inneemt binnen de ontwikkelingsgeschiedenis van de ontginning van woeste gronden, armenzorg, (gedwongen) werkverschaffing en later de huisvesting van gedetineerden in Drenthe

Architectuurhistorische waarde

• het graan- en meelpakhuis uit 1896-1897 naar ontwerp van rijksbouwmeester W.C. Metzelaar vormt een bijzondere uitdrukking van industriële architectuur in een sober/functionalistische Overgangsarchitectuur in Drenthe;
• vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering in een sober/functionalistische Overgangsarchitectuur

Stedenbouwkundige /ensemblewaarde

• vanwege de betekenis van het graan- en meelpakhuis als essentieel historisch-functioneel complexonderdeel van het ambachtscluster Maallust behorende bij de Rijkswerkinrichting Veenhuizen die als representant van de ontwikkelingsgeschiedenis van de ontginning van woeste gronden, armenzorg, (gedwongen) werkverschaffing en later de huisvesting van gedetineerden in Drenthe in cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig opzicht van belang is;
• vanwege de visuele en historisch-functionele samenhang met de naastgelegen onderdelen van het ambachtscluster Maallust bestaande uit een rijksmonumentale graandrogerij en een zuivelfabriek en graansilo. Laatstgenoemde objecten zijn eveneens aangewezen als provinciaal monument. Het complex maakt deel uit van het van rijkswege beschermde gezicht van Veenhuizen

Gaafheid / authenticiteit

• vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur van het graan- en meelpakhuis;
• vanwege de waarde van het graan- en meelpakhuis in relatie tot de hoge mate van gaafheid van de stedenbouwkundige structuur en het bebouwingsbeeld van het ambachtscluster Maallust, gelegen binnen het van rijkswege beschermde gezicht van Veenhuizen

Zeldzaamheid

• vanwege de hoge mate van zeldzaamheid van het graan- en meelpakhuis in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken