experimentele woningen NAM

Inleiding

De experimentele industriële woningen aan het Taxusplantsoen 22-24 te Assen zijn gebouwd in 1967 door architect M.E. Zwarts uit Amsterdam. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) gaf de opdracht voor het bouwen van de twee experimentele bungalows in het plan Zuiderpark II. In het kader van het onderzoek naar nieuwe industriële gebruiksmogelijkheden voor diverse kunststoffen ontwikkelde het Koninklijke Shell Plastics Laboratorium te Delft een experimenteel bouwsysteem met een maximaal gebruik van kunststof. Voorop stond dat de kunststoffen uitsluitend daar gebruikt moesten worden waar ze in technische en in economische zin optimaal waren. Dit leidde tot een toepassing van 15% aan kunststofonderdelen ten opzichte van het totale pakket aan onderdelen en in verdere ontwikkeling uit te breiden is naar 25%, hetgeen verhoudingsgewijs zeer hoog is. Het strikt modulaire systeem bestaat uit dragende gevelkolommen met daarop een stalen ruimtevakwerk en verdiepinghoge uitwisselbare wandpanelen, gebaseerd op een maatraster van 1,20 meter. De natte cellen zijn de enige vaste ruimten in de woningen. Alle overige wanden zijn verplaatsbaar, zodat de woonruimtes aan veranderende omstandigheden kunnen worden aangepast. Het was de opzet om de woningen een zo universeel mogelijk karakter mee te geven. Daarnaast was het systeem volledig gebaseerd op werkelijk industriële productiemethoden en kon het op bestaande productieapparaten vervaardigd worden.
De vrijstaande woningen, waarvan nummer 24 rond een patio werd gebouwd, zijn aan elkaar gekoppeld door middel van een overkapping, waardoor een overdekte parkeerplaats tussen de woningen ontstaat.
In 1989 werd de patio van nummer 24 overkapt en bij de woning getrokken. De luifel boven de entree van nummer 24 is niet oorspronkelijk.
Anno 2009 worden de woningen door de rondweg van Assen van het hoofdkantoor van de NAM gescheiden, met aan de westzijde van het plantsoen het Asserbos.
Behalve voor deze experimentele woningen is het systeem ook gebruikt voor de bouw van andere verdiepingsloze gebouwen als benzinestations, hallen en overkappingen.

Moshe Zwarts (1937) volgde van 1955 tot 1963 de opleiding Bouwkunde aan de Technische Unie Delft. Hij was van 1963 tot 1969 onderzoeker bij het Royal Shell Plastics Laboratory in Delft, waar hij het ontwerp voor deze woningen ontwikkelde. Daarna werd hij docent Bouwproductie Techniek aan de Technische Unie Eindhoven en hoogleraar Architectuurtechniek aan de Technische Unie Delft. In 1990 startte hij met Rein Jansma het bureau Zwarts en Jansma architecten in Amsterdam.

Omschrijving

De woning Taxusplantsoen 24 is gebouwd op een nagenoeg rechthoekige plattegrond rond een patio; nummer 22 is gebouwd op een rechthoekige plattegrond. Beide woningen worden gedekt door een overkragend plat dak voorzien van een daklijst. De gevels zijn opgebouwd uit een stalen vakwerk tussen dragende gevelkolommen. Hier tegen aan zijn verschillende soorten gevelpanelen aangebracht: gevelpanelen met glas, gevelpanelen met glas en vensterbank, gevelpanelen met bovenlicht en gevelpanelen over de volle lengte. Onderlangs het dak zijn speciale panelen met een stalen windverband aangebracht.
De entree van nummer 22 bevindt zich aan de oostzijde van de woning in een krimpend deel van de voorgevel. De daklijn loopt ter plaatse door, waardoor een luifel van panelen met windverband ontstaat. Om inwaaien te voorkomen zijn verticaal onder de daklijst een aantal gegolfde kunststof gevelpanelen aangebracht.

Waardering

Industriële en experimentele woningen gelegen aan het Taxusplantsoen 22-24 in Assen, gebouwd in 1967 door de architect M.E. Zwarts (Amsterdam), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de:

• cultuurhistorische waarde gelet op het belang van de woningen als representatief voorbeeld van de ontwikkelingen in de naoorlogse woningbouw in Drenthe; uiting gevend aan de experimentele woningbouw geïnitieerd door de NAM; van belang voor de geschiedenis van de NAM in Drenthe
• architectuurhistorische waarde gelet op de esthetische kwaliteiten van het ontwerp vanwege het innovatieve bouwsysteem met een maximaal gebruik van kunststof, de detaillering van de stalen vakwerkconstructie en de uitwisselbare wandpanelen gezet vanuit een eenduidig maatraster; van belang vanwege het oeuvre van de architect Moshé Zwarts
• ensemblewaarde van de woningen, kwaliteiten van de groenaanleg in relatie tot de ruime situering van de woningen; en als zijnde onderdeel van een grote stedenbouwkundig geheel van woningen voor de NAM
• structurele gaafheid
• zeldzaamheid van dergelijke woningen in Nederland en als zijnde uniek in Drenthe