Dwarshuisboerderij Dalerveen

Inleiding

Een volgens twee gevelstenen in de portiek van de entree in 1923 gebouwde DWARSHUISBOERDERIJ gebouwd in een Overgangsarchitectuur met elementen van de Chaletstijl. De boerderij is gebouwd in opdracht van L. Honning en ontworpen door de architect Joh. D. Meppelink uit Coevorden. Aannemer was J. Kuper. De bewaard gebleven blauwdruk van het ontwerp dateert uit maart 1923. In het INTERIEUR van de boerderij bevinden zich vele waardevolle onderdelen. Ook het voormalige VARKENSHOK en de ERFINRICHTING met authentiek HEKWERK maken deel uit van het boerderijcomplex.
De redelijk gaaf bewaard gebleven boerderij staat op een beeldbepalende locatie aan de doorgaande weg buiten de bebouwde kom van Dalerveen. De boerderij is nog steeds agrarisch in gebruik. Aan de achter- en noordzijde zijn daartoe enkele grote, niet originele schuren gebouwd, die niet onder de provinciale bescherming vallen.
Het voormalige VARKENSHOK staat aan de zuidzijde van de boerderij. De topgevel is recent in oude vorm opnieuw opgetrokken. Ook is de dakbedekking vervangen en zijn aan de achterzijde garagedeuren ingebracht. Vanwege de ensemblewaarde met de boerderij en de erfinrichting is het voormalige varkenshok als complexonderdeel opgenomen.

Omschrijving

Een uit 1 bouwlaag bestaande DWARSHUISBOERDERIJ op samengestelde plattegrond die is opgetrokken in een bruinrode baksteen op een grijs gepleisterde plint. Het woonhuis wordt gedekt door een schilddak belegd met een geglazuurde Tuiles du Nord pan; twee gemetselde nokhoekschoorstenen met uitkragende rand; rond het woonhuis een houten fries; opengewerkte klossen waartussen geel geschilderde vlakken; langs voor- en zijgevels een uitkragende houten bakgoot met geprofileerde gootlijst; op het noordelijk- en zuidelijk dakschild een niet originele houten dakkapel onder plat dak; op het oostelijk dakschild een niet oorspronkelijke hoog opgemetselde schoorsteen.
De noordelijke zijgevel van het woonhuis wordt geleed door 3 staande vensters, waarvan alleen het meest linkse T-venster nog met de oorspronkelijke detaillering en de meest rechtse is uitgevoerd als H-venster. Alle vensters op de begane grond van het woonhuis zijn voorzien van een gemetselde segmentboog van rode baksteen; gemetseld bakstenen invulling boogveld; gepleisterde lekdorpel; dubbele gemetselde band in witte verblendsteen ter hoogte van de onderdorpels van de vensters; aan de bovenzijde van de gevel een zelfde band die de onderste hoeken van de segmentbogen met elkaar verbindt; daarboven een band die de bovenste hoeken met elkaar verbindt en daarbij over de segmentbogen heen loopt.
De symmetrische voorgevel wordt geleed door vier H-vensters als rechts in de noordelijke zijgevel. Verhoogd middenrisaliet onder zadeldak voorzien van dakoverstek met betimmering; twee smalle H-vensters onder van rode baksteen gemetselde rondboog; invulling boogveld in metselwerk; witte banden in verblendsteen. Uitkragende rondboogportiek met gemetselde segmentboog van rode baksteen en witte verblendsteen; vleugeldeur voorzien van smeedijzeren sierrooster; geprofileerd kalf en kozijn; schrotenplafond; liggend bovenlicht; gepleisterde stoep met trap van twee treden hoog; aan weerszijden in portiek een gemetselde gevelsteen met daarin ‘L.H. 19’ en ‘R.S. 23’.
In de zuidelijke gevel van het woonhuis drie H-vensters als aan de voorzijde.
De aangebouwde schuur wordt gedekt door een aan twee zijden afgewolfd zadeldak belegd met gesmoorde Tuiles du Nord met gedeeltelijk ventilatiepannen; uilenborden zjn verwijderd en voorzien van een houten betimmering; gietijzeren bakgoot op gemetselde bakstenen klossen; geprofileerde windveer.
De noordelijke zijgevel van de schuur is voorzien van zeven getoogde gietijzeren stalvensters met decoratieve indeling onder rood bakstenen rollaag en voorzien van gepleisterde lekdorpel. In de voorgevel van de schuur een getoogde opgeklampte baander onder rood bakstenen segmentboog.
De achtergevel van de schuur wordt geleed door twee opgeklampte deuren voorzien van 2-ruits bovenlicht en hanenkam; getoogde opgeklampte baander onder gemetselde segmentboog; gewijzigde rechtgesloten opgeklampte baander; vier staande gietijzeren rondboogvensters onder rollaag en voorzien van gepleisterde lekdorpel.
De zuidelijke gevel van de schuur wordt geleed door 9 gietijzeren 2-ruits vensters onder rood bakstenen segmentboog en voorzien van gepleisterde lekdorpel; samengesteld liggend venster voorzien van gepleisterde lekdorpel; niet originele portiek met entree ter plaatse van de aansluiting van de schuur met het woonhuis.
In het INTERIEUR van de boerderij bevinden zich vele waardevolle onderdelen. In het woonhuis van de boerderij is de oorspronkelijke indeling nog grotendeels bewaard gebleven. De voordeur biedt toegang tot de hoofdgang met aan weerszijden de woonvertrekken. De gang is afgewerkt met gestucte muren en plafond met lijstwerk in stucco. Zowel de muren als het plafond zijn daarnaast gedecoreerd met sjabloonschilderingen met gestileerde bloemmotieven. Op de bovenzijde van een van de deuromlijstingen heeft de schilder zijn signatuur aangebracht “J Siersema Emmen Maart 1928”. De lambrisering in de hal is uitgevoerd met wit geglazuurde tegels met facetranden en een groen geglazuurde tegelrand aan de bovenzijde. Langs de lambrisering sjabloonschilderingen met gestileerde bloemmotieven. De binnendeuren zijn veelal uitgevoerd als paneeldeuren met fraaie omlijstingen en authentiek hang- en sluitwerk. Ook de vensterbetimmeringen in de beide voorkamers zijn uitgevoerd met fraaie omlijstingen en paneelbetimmeringen. Verder zijn beide voorkamers uitgevoerd met schouwen in zwart natuursteen (afkomstig uit Mazy) met blauw-wit tegelwerk. De noordelijke voorkamer heeft een plafondafwerking in dezelfde stijl als de hal met lijstwerk in stucco en sjabloonschilderingen met gestileerde bloemmotieven. De zuidelijke voorkamer heeft een plafond met papier-maché lijstwerk en koof. Dit lijstwerk bestaat uit diverse bloem- en bladmotieven en is geschilderd in naturalistische kleuren (authentiek). Centraal in het plafond een rozet met onder meer leeuwenmaskers en bladmotieven. In de hoeken bijpassende hoekstukken met bladmotieven.
De achterkamer aan de noordzijde van het voorhuis en de keuken aan de zuidzijde zijn uitgevoerd met balkenplafond. In de keuken verder een (later aangebrachte) schouw op de plaats van de oorspronkelijke stookplaats. Ook is een kelder aanwezig met authentieke keldertrap.
De ERFINRICHTING kent diverse onderdelen. Van belang voor het beeld van de boerderij vanaf de openbare weg is de diepe voortuin met gazon. De plantvakken voor het voorhuis, die zijn afgescheiden door bielzen, zijn het gevolg van latere tuinaanleg. Authentieke elementen betreffen de kleine boomgaard met fruitbomen aan de noordzijde van de noordelijke inrit. Het authentieke ijzeren HEKWERK ter plaatse van de noordelijke inrit bestaat uit twee beweegbare delen, en verkeert deels in slechte staat. Authentieke erfverharding is op het achtererf aanwezig in de vorm van keibestrating. Daarnaast is om het voorhuis een grindpad aangelegd.
Het voormalige VARKENSHOK staat aan de zuidzijde van de boerderij. Het bijgebouw fungeerde voorheen als varkensstal en stookhok, en is tegenwoordig in gebruik als dubbele garage. De topgevel is recent in oude vorm opnieuw opgetrokken. Ook is de dakbedekking vervangen en zijn aan de achterzijde garagedeuren ingebracht. Niettemin is de hoofdvorm authentiek bewaard gebleven, alsmede de zijgevels en delen van de voorgevel (west). In de voorgevel drie vierruits vensters met strek. In de noordelijke zijgevel een opgeklampte deur en drie zesruits stalvensters. Deze vensters zijn aan de bovenzijde voorzien van een segmentboogvorm, met dito strek. Ook in de zuidgevel zijn drie van deze stalvensters aanwezig. De oostgevel is gewijzigd doordat twee garagedeuren zijn geplaatst.

Waardering

Het boerderijcomplex met dwarshuisboerderij, varkenshok, erfinrichting en hekwerk is van algemeen belang voor de provincie Drenthe op grond van de volgende criteria:

Cultuurhistorische waarde

  • vanwege de waarde van het boerderijcomplex als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het Drentse, gemengde boerenbedrijf omstreeks 1920

Architectuurhistorische waarde

  • als bijzondere uitdrukking van een dwarshuisboerderij uit 1923 in Overgangsarchitectuur met elementen van de Chaletstijl
  • vanwege de esthetische kwaliteiten van het boerderijcomplex op een ruim erf
  • vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering van zowel het exterieur als delen van het interieur van de dwarshuisboerderij in Overgangsarchitectuur met elementen van de Chaletstijl

Stedenbouwkundige/ensemble waarde

  • vanwege de beeldbepalende ligging van het boerderijcomplex op een ruim erf aan de doorgaande weg in het buitengebied van Dalerveen
  • vanwege de betekenis van de dwarshuisboerderij, het varkenshok, de erfinrichting en het hekwerk als essentiële onderdelen van een boerderijcomplex dat als representant van de historische Drentse boerderij in cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig opzicht van belang is

Gaafheid

  • vanwege de redelijke mate van gaafheid van het boerderijcomplex
  • vanwege de waarde van het boerderijcomplex in relatie tot de hoge mate van gaafheid van de stedenbouwkundige structuur en de redelijke mate van gaafheid van het bebouwingsbeeld van de omgeving

Zeldzaamheid

  • vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid van het boerderijcomplex in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken