‘Poolwoningen’ Erica

Inleiding

Complex van 22 particuliere drive-in-woningen gebouwd in 1963 door bouwbedrijf Pool (Erica). Omdat bij deze woningen een garage op de begane grond is ingebouwd, spreken wij van een drive-in woning.
In de jaren na de oorlog werd door de hoge woningnood in een hoog tempo begonnen met de wederopbouw van Nederland. In deze periode werd er een aantal stedenbouwkundige en volkshuisvestelijke experimenten verwezenlijkt. Om het tekort aan woningen te kunnen realiseren, zou de arbeidsproductie en het bouwtempo drastisch omhoog moeten. Hindernissen hierbij waren een gebrek aan arbeiders, grondstoffen en energie. De productie steeg, maar niet voldoende. Zolang deze achterbleef moest worden volstaan met een ander middel: de noodwoning. Ontwerptechnisch was een uniforme noodwoning ongewenst; de wooneisen liepen daarvoor te ver uiteen. Wel werd een aantal standaardtypen ontwikkeld, die als voorbeeld konden dienen voor andere ontwerpen. Door het werken met deze standaardtypen werd een mate van normalisatie en rationalisatie bereikt. Dominante typen waren onder andere Maycrete, het Nemavo-systeem en meerdere typen uit Oostenrijk. Door schaarste aan bouwmaterialen en bouwvakkers kwam systeembouw onder de aandacht. Arbeidsbesparende machines konden worden gebruikt, arbeid kon worden verplaatst naar de fabriek. In 1945 werd door de overheid een type geprefabriceerde woning in het buitenland besteld: de Maycrete-woning. Maar zoveel mogelijk werd gekozen voor lokale productie, eventueel met in het buitenland gekochte bouwmaterialen.
Deze woningen zijn een voorbeeld van toegepaste systeembouw in Drenthe. Er is gebouwd met het Durox-bouwsysteem. Durox Gasbeton BV was de naam van een bedrijf dat cellenbeton produceerde. De oudste Nederlandse vestiging startte in 1953 te Vuren, in 1966 werd een fabriek te Meppel geopend. In 1993 werd de naam Durox vervangen door Ytong. Cellenbeton of gasbeton ontstaat door het toevoegen van een gasvormende toeslag, waardoor een poreus, licht en isolerend materiaal ontstaat. Voor deze woningen werd voor een deel van de gevels gebruik gemaakt van blokken gasbeton.

De woningen zijn gelegen aan weerszijden van de Binnenbaan. Aan de oostzijde liggen 7 dubbele woningen (te noemen type a), die opvallend dwars op de weg zijn geplaatst. Aan de westzijde liggen 8 enkele woningen (te noemen type b). Bijzonder is de combinatie van de deels ondergrondse garages en de bijzondere gevelopbouw van een combinatie van gestapelde Durox-bouwsysteem, metselwerk en houten wanden ter hoogte van de entree. Voor de woningen een tuin die direct grenst aan de beklinkerde weg.
In de loop der tijd hebben de woningen wijzigingen ondergaan: veel zijn witgeverfd, vensters zijn vervangen en het lage volume is uitgebreid. De nieuwbouw en uitbreidingen komen niet voor bescherming van provinciewege in aanmerking.

Omschrijving

Type a

Dubbele drive-in-woning op samengestelde rechthoekige plattegrond bestaat uit een twee bouwlagen hoog volume, deels in de grond verzonken, met aan weerszijden een één bouwlaag hoog volume. Het twee bouwlagen hoge volume heeft gemetselde gevels (eerste bouwlaag) waarboven op de tweede bouwlaag blokken gasbeton. Het volume wordt gedekt door een flauw hellend zadeldak; houten daklijst; aluminium daktrim. Bij het één bouwlaag tellende volume is het linker geveldeel bedekt met blokken gasbeton en het rechter geveldeel met houtwerk, gescheiden van elkaar door een hoge gemetselde schoorsteen van rood gesinterd baksteen afgedekt met beton die boven de houten gootlijst uittorent. Het lage volume wordt gedekt door een plat dak met overstek gedragen door een ijzeren stijl.
De gevels worden geleed door liggende en staande vensters (deels samengesteld). De entrees bevinden zich in de lage aanbouwen en bestaan uit een houten deur waarin glas met bovenlicht. De toegang tot de garages bevindt zich op de begane grond van het hogere volume en bestaat uit twee ijzeren kanteldeuren.

Type b

Enkele drive-in-woning op samengestelde rechthoekige plattegrond bestaat uit een twee bouwlagen hoog volume, deels in de grond verzonken, met aan de voorzijde een lage aanbouw. Het twee bouwlagen hoge volume heeft gemetselde gevels (eerste bouwlaag) waarboven op de tweede bouwlaag blokken gasbeton. Het volume wordt gedekt door een flauw hellend zadeldak; houten daklijst; aluminium daktrim. Bij de lage aanbouw is het linker geveldeel bedekt met blokken gasbeton en het rechter geveldeel met houtwerk, gescheiden van elkaar door een hoge gemetselde schoorsteen van rood gesinterd baksteen afgedekt met beton die boven de gootlijst uittorent. De lage aanbouw wordt gedekt door een plat dak met overstek die wordt gedragen door een ijzeren stijl.
De gevels worden geleed door liggende en staande vensters (deels samengesteld). De entree bevindt zich in de lage aanbouw en bestaat uit een houten deur waarin glas met bovenlicht. De toegang tot de garage bevindt zich op de begane grond van het hogere volume, aan de rechterzijde van de platte aanbouw en bestaat uit een ijzeren kanteldeur.

Waardering

Complex van 22 drive-in-woningen, gelegen aan de Binnenbaan te Erica in de gemeente Emmen, gebouwd in 1963 door bouwbedrijf Pool (Erica), van algemeen regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de:

• cultuurhistorische waarde gelet op het belang van de woningen als representatief voorbeeld van particuliere woningbouw initiatieven in Drenthe
• architectuurhistorische waarde gelet op de esthetische kwaliteiten van het ontwerp zoals de detaillering van de daken, ramen, de deels ondergrondse garages en de bijzondere gevelopbouw van een combinatie van gestapelde Durox-bouwsysteem (1953-1976), houten wanden ter hoogte van entree en metselwerk; het typologische belang van de drive-in-woningen en voor de ontwikkeling van systeembouw in de woningbouw
• stedenbouwkundige waarde van het totaalplan, waarbij de grotere woningen dwars op de weg zijn geplaatst en daarmee open ruimte in het plan wordt gecreëerd; ensemblewaarde van de woningen en de kwaliteiten van de groenaanleg in relatie tot de situering van de woningblokken ten opzichte van elkaar
• structurele gaafheid
• zeldzaamheid van dergelijke voorbeelden van experimentele volkshuisvesting in Drenthe