‘De Open Hof’

Inleiding

Nederlands hervormde kerk met klokgestel, oorspronkelijk De Open Hof genoemd, gebouwd in opdracht van de Kerkvoogdij der nederlands hervormde kerk te Erica naar een ontwerp van de Emmense architect A.C. Nicolai. De kerk werd in 1969 in gebruik genomen. Bouwbedrijf Van Ess uit Emmen was belast met de uitvoering. De kerk ligt beeldbepalend aan de Heidebloemstraat. Het klokgestel markeert de entree. Tussen 1950 en 1965 maakte de Nederlandse kerkenbouw een opmerkelijke bloei door. Dit had te maken met het feit dat er werd gestreefd naar het instandhouden van de vooroorlogse maatschappelijke structuren, gebaseerd op de diverse kerkelijke stromingen. Hierdoor ontstond de behoefte bij elk kerkgenootschap een eigen kerk te bouwen waarmee men zich onderscheidde. Deze behoefte viel samen met de vernieuwingen als moderne materialen en industriële constructies op architectonisch gebied. Ook bleef er een traditionele stroming zichtbaar. Eind jaren zestig was de ontkerkelijking niet meer te stoppen en kwam er een einde aan de relatief korte bloeiperiode. De wederopbouwperiode heeft diverse fraai vormgegeven kerken in Drenthe opgeleverd door experimenten met de architectonische vorm en nieuwe liturgische opstellingen. Binnen de traditionele stroming komt de zaalkerk het meeste voor, daarna de basiliek. Voor de moderne of functionalistische stroming zijn de doos, het trapezium en de sculpturale vorm (afgeleid van de kapel van Le Corbusier te Ronchamps) het meest gebruikt. Deze kerk behoort tot het type zaalkerk opgetrokken in een moderne stijl. Het gebouw is opgebouwd uit een zadeldak dat uittorent boven een rechthoekige onderbouw. Nicolai heeft in Drenthe meer van dit soort kerken ontworpen. De kerk in Erica bezit echter de meeste architectonische kwaliteiten. De architect A.C. Nicolai, geboren in 1914 in Breda, volgde tijdens de Tweede Wereldoorlog het Hooger Bouwkunst Onderricht (HBO) te Amsterdam. Hij heeft gewerkt tot de jaren tachtig van de 20e eeuw. In zo’n veertig jaar werkte hij aan een oeuvre bestaande uit woningen, scholen, kantoren en kerken. Ook ontwikkelde hij complete woonwijken. Zijn naam is onverbrekelijk verbonden met Emmen en met de Drentse architectuurgeschiedenis. Na de oorlog kreeg hij ook veel opdrachten van de Nederlandse Aardolie Maatschappij in Schoonebeek. Een belangrijk deel van zijn carrière valt samen met de wederopbouw; hij moest werken met lage budgetten en met een gebrek aan materiaal. Zijn werk kenmerkte zich in deze periode door een eenvoudige maar subtiele architectuur. Beïnvloed door zijn leermeesters Zandstra, Giesen en Sijmons, zette Nicolai na de oorlog de opvattingen van Groep 32 voort. Zij waren van mening dat het functionalisme te ver was doorgeschoten en streefden in hun werk naar een combinatie van zakelijke architectuur met kunstzinnige elementen. Dit alles vormde voor Nicolai de basis voor een eigen stijl, waarvoor hij al vroeg waardering kreeg: in 1946 won hij de Prix de Rome. Tegenwoordig draagt de kerk de naam Het Kruispunt. Recentelijk is de entreepartij gewijzigd en is de kerk uitgebreid met zalen door middel van een vergroting van het rechthoekige volume aan de oostzijde. Deze wijziging is in stijl van de kerk uitgevoerd en doet niets af aan de architectonische kwaliteit van de kerk. De nieuwe uitbouw komt echter wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van provinciewege in aanmerking.

Omschrijving

Hervormde kerk op rechthoekige plattegrond is opgebouwd uit een rechthoekige onderbouw met plat dak waarboven aan de westzijde een zadeldak uittorent. De kerk is opgetrokken in gele baksteen (klezoorverband). Het rechthoekige volume wordt gedekt door een plat dak met gootlijsten van kunststof (niet-origineel). Het zadeldak wordt gedekt met grijze opnieuw verbeterde Hollandse pannen. De gevels worden geleed door vensterpartijen die verticaal worden geleed (oorspronkelijke geleding), niet-originele kunststof kozijnen. In de top van het zadeldak een verticaal gelede glaswand. De entree onder lange luifel is vernieuwd en ligt in de oostgevel. In de voorgevel de naam Het Kruispunt. Het klokgestel is opgebouwd uit drie stijlen, waartussen de luifel van de entree is geklemd. In de top worden deze stijlen met elkaar verbonden door middel van dwarsverbindingen waartussen een klok. De nieuwe uitbouw is niet beschermd.

Waardering

Nederlands hervormde kerk met klokgestel, van oorsprong genaamd De Open Hof, gelegen aan de Heidebloemstraat 2 in Erica, gemeente Emmen, gebouwd in de periode 1968-1969 door architect A.C. Nicolai (Emmen), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de:

• cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een moderne naoorlogse kerk
• architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp met zadeldak en rechthoekige onderbouw en karakteristiek klokgestel; als representatief voorbeeld van een zadeldakkerk van Nicolai en vanwege het belang van zijn oeuvre voor Drenthe; als voorbeeld van een modern vormgegeven zaalkerk
• stedenbouwkundige waarde van het pand en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving
• structurele gaafheid van het ontwerp